Yeni ekonomi yönetiminin seçimlerden hemen sonra başlattığı, özellikle tüketici kredilerini baskılamaya yönelik ‘sıkı para politikası’ ve ‘seçici kredi’ uygulamalarının dozu giderek yükseliyor.Ancak tüm bu çabalara karşın, özellikle kredi kartları ile yapılan bireysel borçlanmada hızlı bir yükseliş sürüyor.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre vatandaşlarımızın kredi kartları ile yaptığı borçlanma Aralık 2022 sonundan bu yıl 27 Ekim’e kadar olan döneminde yüzde 119,2 oranında büyüyerek 991,9 milyar liraya ulaşmış.
Burada dikkat çeken bölüm, 27 Ekim itibarıyla bireysel borçlarda 39,3 milyar liralık bir tutarın takibe düştüğüne dikkat çekilen kısım olmuş. Bankaların takibe düşmüş alacaklarının 27 milyar liralık kısmını ihtiyaç kredileri oluşturuyor. Tüketici kredilerinde toplam takibe düşen kısım 27,6 milyar lira olurken, bireysel kartlarda takibe düşen kısım ise 11,7 milyar lira düzeyinde kalmış.
Faiz oranlarındaki aşırı yükseliş ile kredi kullandırmada miktar kısıtlamaları ile konut, taşıt, ihtiyaç gibi tüketici kredileri baskılanırken, gecikme faizlerinin yükselmesi, nakit avans limitinin aşağı çekilmesi gibi zorlaştırıcı önlemlere rağmen hazirandan sonra da artmaya devam eden kredi kartı borçlanması ilk on ayda bir kattan fazla artarak trilyon lira sınırına yaklaşmış.
Aynı dönemde toplam tüketici kredilerindeki artış ise yüzde 34,4’le geçmiş dönemlere göre düşük kalmış. Bu kapsamda en büyük bölümü oluşturan ihtiyaç kredileri yüzde 37,2 artışla 925,9 milyar, konut kredileri de yüzde 23,1 artışla 443,3 milyar lira olurken, son toplamdaki payı küçük olan taşıt kredileri yüzde 78,3’le en hızlı artan olarak 88,6 milyar lira düzeyine ulaşmış.
İşi oranlara vurursak ortaya şöyle bir tablo çıkıyor. Geçen yılın ekim ayı sonuna göre konut kredileri yüzde 24,9, taşıt kredileri yüzde 153,1, ihtiyaç kredileri yüzde 54, toplam tüketici kredileri yüzde 47,1 artarken, bireysel kart borç bakiyesindeki yıllık büyüme yüzde 168,5, toplam bireysel borçlanma ise yüzde 80,1 olmuş.
Böylece toplam tüketici kredileri 1 trilyon 457,8 milyar lira olurken, bireysel kredi kartı borçları ile birlikte toplam bireysel borç bakiyesi anılan dönemde yüzde 59,4’lük bir artışla 2 trilyon 449,7 milyar liraya ulaşmış durumda.
Covid-19 salgını başladığı 2019 sonundan bu yana ağırlıklı kredi kartları ile olmak üzere bireysel borçlanmada, büyük bir patlama yaşanıyor. 2019 sonunda tüketici kredisi hacmi 466,6 milyar, bireysel kart borçları sadece 117,9 milyar ve toplam bireysel borç bakiyesi 584,5 milyar lira düzeyindeyken, tüketici kredilerinin yüzde 212,4 artarak 1,5 trilyona ulaştığı, 27 Ekim’e kadar olan dönemde, bireysel kredi kartı borç bakiyesi tam yüzde 741,3 artarak 1 trilyon liraya ulaştığı görülüyor.
Yukarıda da tam olarak verdiğimiz rakama göre, toplam bireysel borç bakiyesi de yüzde 319 artışla 2,5 trilyon liraya yaklaşmış. Salgının yaygınlaştığı 2020 yılının sonunda toplam tüketici kredileri 676 milyar, bireysel kart borçları 144,7 milyar; hastalık ve ölümler ile eve kapanmaların arttığı 2021’in sonunda ise tüketici kredileri 776,7 milyar, kart borçları 209,9 milyara ulaşmış. 2022 sonu itibarıyla da tüketici kredileri 1 trilyon 84,6 milyar, kart borçları 452,5 milyar lira olmuş; toplam bireysel borç bakiyesi 2020 sonunda 820,7 milyar, 2021 sonunda 986,6 milyar, 2022 sonunda 1 trilyon 537,1 milyar lira düzeyinde gerçekleşmiş.
Gelelim burada şairin ne demek istediğine.
Covid-19 salgını öncesinde başlayan ve salgın ile birlikte hızlanan ekonomik bozulma başta ülkemizin vatandaşlarını derinden etkilemiş. Rakamlar en azından bunun böyle olduğunu söylüyor. Bunun temelinde de, çok sayıda işyerinin kapanması, bir kısmının ise zorunlu olarak kapatılması yatıyor. Geçim derdine düşen dar gelirli ve çalışan kesimler temel ihtiyaçlarını karşılayabilmek için başta kredi kartı ve tüketici kredisi olmak üzere ağır bir borç yükünün altına girdiler. Salgının beklenenden uzun sürmesi de bu ağır faturayı daha da büyüttü.
Şimdi ortada kaldırılması gereken bir cenaze var. Ödeme güçlüğü içine düşen vatandaşımızın sayısı hiçte azımsanmayacak düzeyde. Kredi kartı borcunu, nakit kredi çekerek çevirmeye çalışanlar sadece kart borçlarının asgarisini ödemeye çalışıyorlar. Bu da kart faizlerini yükseltilmesiyle birlikte sadece faizlerin ödenebildiği anlamına geliyor.
27 Ekim itibarıyla bireysel borçlarda 39,3 milyar liralık bir tutarın takibe düştüğüne göre, yıl sonuna kadar takibe düşen borçların miktarında büyük bir artış yaşanacağını bugünden söylemek kehanet olmayacaktır. Öncelikle, bu sorunun zaman geçirilmeden ele alınması ve çözüme kavuşturulması gerekiyor. Çünkü kar topu her geçen gün biraz daha büyüyor!
