Yapay zekâ iş dünyasında nasıl bir dönüşüm sağlıyor? Algoritmalar gerçekten tarafsız mı? Platform ekonomisi çeşitliliği ve fırsat eşitliğini destekleyebilir mi?
Dijitalleşmenin hızla ilerlediği günümüzde, yapay zekâ destekli sistemlerin iş dünyasında nasıl bir rol oynadığı tartışılıyor. Altınbaş Üniversitesi, bu önemli konuyu ele alan bir seminer düzenledi. İşletme Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Zeynep Özsoy’un ev sahipliğinde gerçekleştirilen “How does algorithmic organizing redefine work, diversity and its value?” (Algoritmik Organizasyon Çalışmayı, Çeşitliliği ve Değerini Nasıl Yeniden Tanımlar?) başlıklı etkinliğin konuğu, Hasselt Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi’nden Prof. Dr. Patrizia Zanoni oldu.
Organizasyon çalışmalarında uzman olan Zanoni, toplumsal cinsiyet, etnik köken ve kimlik farklılıklarının iş dünyasında nasıl sistematik olarak yeniden üretildiğini araştırıyor. Seminerde yapay zekânın iş dünyasında nasıl bir dönüşüm sağladığı ve algoritmaların ayrımcılık konusunda nasıl bir risk oluşturduğu ele alındı.Yapay Zekâ önyargıları taklit ediyor mu?Prof. Dr. Patrizia Zanoni, konuşmasında iş dünyasındaki farklılıkların yalnızca bireyler arası ayrımcılıkla sınırlı olmadığını, organizasyonel sistemlerin de bu farklılıkları şekillendirdiğini vurguladı. “Farklılıklar, yalnızca bireylerin kimliklerinden kaynaklanmaz. Çeşitlilik, kapitalist organizasyonlarda görevlerin, yetkinliklerin ve ücretlerin nasıl tanımlandığına dair derin bir sistematik yapıdan besleniyor.” dedi.
Zanoni, yapay zekâ algoritmalarının da geçmiş verilerden öğrenerek mevcut eşitsizlikleri yeniden ürettiğini belirtti. Facebook ve Google gibi büyük teknoloji şirketlerinin algoritmalarının, işe alım süreçlerinde ve iş ilanlarının gösteriminde önyargılı sonuçlar doğurduğunu örneklerle anlattı.”Algoritmalar geçmiş verilerden öğrenir. Eğer bu veriler cinsiyet, etnik köken veya sosyoekonomik statü açısından eşitsizlik içeriyorsa, algoritmalar da bu eşitsizlikleri devam ettirir. Facebook reklamlarının cinsiyete dayalı olarak farklı iş ilanları sunduğu biliniyor. Kadınlar, erkeklere oranla daha az üst düzey iş ilanıyla karşılaşıyor. Bu da gösteriyor ki yapay zekâ tarafsız bir sistem değil, toplumsal kalıpları tekrar eden bir mekanizmadır.”Zanoni, bazı kadınların ve dezavantajlı grupların belirli iş ilanlarını hiç görmediğini, bu nedenle iş fırsatlarını kaçırdıklarını dile getirdi. Algoritmaların, şirketlerin çeşitlilik politikalarını etkileyebilecek bir araç olduğuna dikkat çekti.Platform ekonomisi: Fırsatlar ve TehditlerTeknolojik gelişmeler, çalışma hayatını dijital platformlara taşıyarak geleneksel istihdam modellerini dönüştürdü. Bu süreçte, platform ekonomisinin iş gücüne katılımı artırabileceği ancak aynı zamanda eşitsizlikleri de büyütebileceği vurgulandı.
Prof. Zanoni, Avrupa Komisyonu’nun platform ekonomisini iş gücüne katılımı artıran ve kapsayıcılığı destekleyen bir model olarak gördüğünü ifade etti. Dijital çalışma platformlarının, kırsal bölgelerde yaşayanlar, evden çıkamayanlar, engelli bireyler ve gelişmekte olan ülkelerdeki işçiler için yeni ekonomik fırsatlar sunduğunu belirtti.Ancak, platform ekonomisinin dezavantajlarına da dikkat çekerek, geçici ve görev bazlı işlerin yaygınlaşmasının ücret güvencesi, sosyal haklar ve hukuki düzenlemeler açısından riskler taşıdığını söyledi. “Dijitalleşme fırsatlar yaratabilir ancak bu süreç, kuralsız bir şekilde yönetildiğinde daha büyük eşitsizlikler doğurabilir” dedi.Yapay Zekâ daha adil hale getirilebilir mi?Zanoni, algoritmaların eşitlik yaratması için şeffaflık ve düzenleme gerekliliğini vurguladı. Dijital platformların, yalnızca ekonomik değer yaratmak için değil, sosyal fayda sağlamak amacıyla da kullanılabileceğini söyledi. Şirketlerin veri politikalarını şeffaf hale getirmesi, algoritmaların ayrımcılığı önleyecek şekilde düzenlenmesi ve iş dünyasında adaletin sağlanması gerektiğini belirtti.Yapay zekânın iş dünyasındaki rolü giderek daha fazla tartışılırken, çözümün teknolojiye değil, teknolojiyi nasıl kullandığımıza bağlı olduğu mesajı öne çıktı. Zanoni, şirketlerin ve devletlerin bilinçli politikalar geliştirerek algoritmaların sosyal eşitliği artıracak şekilde tasarlanmasının mümkün olduğunu dile getirdi.
Dijital dönüşüm, yalnızca ekonomik bir değişim değil, toplumsal yapıları da derinden etkileyen bir süreç olarak değerlendiriliyor. Seminer, algoritmaların iş dünyasındaki etkilerine dair kritik soruları gündeme getirerek, katılımcılara bu konularda düşünme fırsatı sundu.
