Tüketici Hakları Derneği, Dünya Tüketici Hakları Haftası nedeniyle Yapay Zekanın yaşamımıza kattığı fırsatlar ve tehditler karşısında ilgili kurumları ve tüketicileri birlikteliğe davet etmek üzere basın toplantısı düzenledi.
Basın açıklamasında konuşan Tüketici Hakları Derneği Başkanı Ergün Kılıç yapay zekânın çeşitli sektörlerden sonra akıllı analiz destekli gözetim sistemlerinde önemli etkiler yaratmaya ve etkin olarak kullanılmaya başlandığına dikkat çekerek, “Teknolojinin gücünden yararlanmak amacıyla sorumlu bir şekilde üretken yapay zekânın minimum dezavantajla geniş faydalar sağlayabileceği inancındayız. Yapay zekânın toplumlara katkıları olumlu ve olumsuz yönleriyle dünya çapında dikkat çekmeye başladı. Birleşmiş Milletler Tüketicinin Korunmasına İlişkin Kılavuz İlkeleri, Avrupa Birliği ve Dünya Ekonomik Forumu Davos’ta dünya gündemine geldi. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri; yaptığı açıklama ile “büyük teknoloji şirketlerinin tedbirsizce yapay zekâdan kar elde etme peşinde koştuğunu ve yeni teknolojilerde riskleri azaltmak için acil önlem alınması gerektiği uyarısında bulundu.”
Sivil toplumu ve tüketicileri etkili bir şekilde güçlendirecek bir yapay zekâ repertuar ve uygulamalarının sağlanabilmesi için çalışmalar yapma zorunluluğunun önemini belirten Kılıç, yapay zeka ile ilgili tüketici hakları konusunda dikkat çekmek istediklerinin altını çizerek, “Yapay zekâ, insanlığın hizmetine sunulan tüm bu uygulamalarla büyük verinin analiz edilerek, birçok alanda kazanımlar elde edilmesine imkân sağlarken, bazı sektörler ve uygulamalar açısından sorunların oluşturabileceğini değerlendirmekteyiz. Misal; yapay zekâ modelini eğitmek için kullanılan veriler, yasal olarak insanların rızasıyla mı toplanıyor? Çevresel ve sosyal kaynaklar sorumlu bir şekilde yönetiliyor mu? Bu verileri kullanan ve değerlendiren insan emeği etik midir? Yapay zekâ modelini geliştirmek için kullanılan veri kümelerinin modelde herhangi bir önyargıya sebep olup olmayacağından emin olabilir miyiz? Yapay zekâ modelinin karar verme aşamaları gerektiğinde incelenebilir mi ve insanlar tarafından anlaşılabilir mi? Yapay zekâ sistemi bir insan için sorun yaratırsa kim ya da kimler sorumlu olacak ve bunu kim düzeltebilecektir?” diye konuştu.
Bu soru ve sorunlara cevap bulmak için Tüketici Hakları Derneği olarak çağrıda bulunduklarını dile getiren Kılıç, “Tüketici örgütlerinin, üniversitelerin, bilim kurullarının, bakanlıkların, demokratik kitle örgütleri ve sendikaların, kendi alanlarında yapay zekâ ile ilgi etik kodlar ve sektörlerin gelişimi ve Tüketici haklarının korunması konusunda ortak iş birliği yapması gerekmektedir. Yasal müdahaleler tüketici örgütlerinin ve bireysel tüketicilerin görüşleri kapsamında tamamlanmalı ve tüketiciler açısında etkili ve dengeleyici olmalıdır. Tüketicilerin taraf olduğu çeşitli işlemlerde, yapay zekâ, gelişim sürecinin kendine özgü etik, hukuki ve ekonomik sonuçları da bulunmaktadır. Bu sonuçların ortaya çıkması durumunda, tüketicilerin taraf oldukları işlemlerde yapay zekâ kullanımından kaynaklanan tehlikelere karşı koruma duvarı çalışmalarının yapılaması gerekmektedir” dedi.
Yapay zekâ uygulamalarında ve kullanımında tüketicilerin sağlık, güvenlik ve güven duyma hakkı korunması ve olabilecek tehditler hakkında zamanında bilgilendirilmesi gerektiğinin altını çizen Ergün, şu ifadeleri kullandı; “Yapay zekanın algoritmaları tasarlanırken, tüketicilerin kişisel bilgilerini kullanarak üçüncü taraflara rapor ettiği durumlarda, tüketiciler bilgilendirilmelidir. Ayrıca tüketicilere mal ve hizmet teklifleri sunulurken karar verme aşamasında kullanılan veriler tüketicilerin bilgi edinme hakkını ihlal etmemelidir. Tüketicilerin kişisel verilerinin korunması için spesifik önlemler alınmalıdır. Örneğin, veri şifreleme, anonimleştirme teknikleri ve kullanıcıların kendi verileri üzerindeki kontrolünün artırılması gibi Yapay Zekâ ile üretilen mal ve hizmetlerin etiketleri, tüketicilerin anlayabileceği şekilde düzenlenmeli, tüketicilere her türlü tüketici işleminde oluşabilecek riskler hakkında güvenilir bilgi sağlanmalı ve şeffaf olmalıdır. Algoritmalarla fiyatları sabitlerken veya satın alma kararlarını yönlendirmek için kişisel tüketici bilgilerinden yararlanırken tüketici haklarına saygı duyulmalıdır. Tüketicilerin yapay zeka tabanlı şikayet sonucundan memnun kalmamaları durumunda insan müdahalesi talebine izin verilmelidir. Kredi verme, sağlık hizmetleri, sigorta veya işe alma gibi konularda yapay zekâ algoritmaları tarafından alınan kararlara itiraz etme veya itiraz yolları hakkında güçlü bir yaklaşım olmalıdır”
