İran’da geçtiğimiz günlerde İran Cumhurbaşkanı Reisi ve beraberindekileri taşıyan helikopterin kaza geçirmesinin yankıları devam ediyor. İran’daki kazada planlama hatasının dikkat çektiğini ifade eden emekli Korgeneral Erdoğan Karakuş, “Kazanın olduğu bölgeye dikkatle baktığımızda burada hava olaylarının sert olabileceği bir bölge olduğunu görüyoruz. Dolayasıyla dünya hava radarları başta olmak üzere diğer radarlardan gelen hava durumu bilgilerine bakılsa bu bölgede hava şartları daha önceden tahmin edilebilirdi. Elbette bu tahminlerde sapmalar olabilir ama artık eskisi kadar değil. Bunun yanı sıra pilotların kıdemli ve deneyimli olduğu ifade ediliyor. Bu noktada aşırı özgüven olabilir bu da bazen kaza nedeni olabiliyor. Sonuçta uçuş rotası tüm bilgiler toplanarak belirlendiğine göre hava şartlarının bilindiği halde bu rotanın yerine başka bir rotanın kullanılmasının söz konusu olabileceği değerlendirmesi yapılabilir. İran’daki helikopterlerin de eski helikopterler olduğunu göz önüne alırsak kazanın planlama hatasından olduğu dikkat çekiyor” dedi.
Helikopterler ve diğer hava araçları ile yapılacak uçuşlardan önce bütün şartlar göz önüne alınarak planlama yapıldığını ifade eden Karakuş, şunları söyledi: “ Burada dikkat çekici olan hususlardan birisi hava şartlarına yeterince dikkat edilmemesi. O bölge İran’ın en çok yağış alan bölgelerinden. Bu nedenle buna göre önlemler alınabilir. Bu önlemlerin başında da öncelikle hava durumunun tespiti geliyor. Dünyada artık hava durumunu üç ay öncesinden bile tahmin edebiliyorsunuz. Elbette bunlar tahmin ama üç dört gün sonrasının tahmin oranı çok yüksek. Eğer uçuş rotasının planlamasından önce buna dikkat edilmiş olsaydı belki başka bir rota veya helikopter dışında bir araç, hatta kara yolu bile tercih edilebilirdi. Bunlara dikkat edilmemiş. Öte yandan İran’daki helikopterler çok eski. 1979 yılı yapımı helikopterler. Zaten hava yolu ulaşımlarında artık çok tercih edilen bir araç değil helikopter. Başlıca nedenlerinden birisi de hava savunma silahlarının kolay hedefi olabilmesi. Eski helikopterler, hava şartları bir de buna İran’daki pilotların zor hava koşullarında içiş deneyimlerinin yetersiz olması eklenince, ayrıca uçuş planlama hatası da yapılınca böyle talihsiz bir kazanın olması bir noktada kendiliğinden gelebilecek olumsuz sonuç oluyor. Elbette böyle bir olayı kimse istemez ama bu kazada bütün saydığım nedenlerin bir arada olması hatalı uçuş planlaması hemen dikkat çeken nedenler olarak karşımıza çıkıyor.”
Helikopterlerin artık dünyada çok fazla tercih edilmediğini hava kuvvetlerinin büyük oranda uçak ile harekat tarzı benimsediğini belirten Karakuş, “ Bunun örneklerini yakın tarihimizde de görüyoruz. Helikopterler artık hava kuvvetlerinde çok sık kullanılan araçlar değil. Bunun başlıca nedeni hava savunma sistemlerinin kolay hedefi haline geliyorlar. Bunun en yakın örneği Rusya’nın Ukrayna’da kaybettiği helikopterlerdir. Tanklar ile sürdürülen harekatı helikopterler ile piyadeleri indirerek takviye etmek isteyen Rusya çok sayıda helikopterini kaybetti. Bunun da başlıca nedeni söylediğim gibi hava savunma sistemlerinin çok kolay hedefi haline gelmesidir. Tam da bu nedenle ABD Kosova’ya o dönem savaş helikopteri getirmedi. Savaş helikopterleri kolay hedef oluyordu. Rusya şu ana kadar tespit edilebilen kadarıyla 400’ün üzerinde helikopterini Ukrayna’da kaybetti. Bu nedenle helikopterler tercih edilmiyor artık. Rusya, ABD, Çin helikopterlerden ziyade hava teknolojilerini uçak doğrultusunda planlıyor. Helikopterler ticari olarak kullanılıyor dünyada. Bir muharebe aracı olarak görülmekten uzak kalıyor. İran’da bir de helikopterlerin eski olması, günümüz teknolojisine ayak uyduramaması, İran’ın Rusya ve Çin’den helikopter temininde zorlanması bu konuda istenilen bir noktaya gelmesini engellemiş görünüyor. Bunun yanında İran’daki pilotların kötü hava şartlarında uçuş deneyimlerinin az olması da bun da etkili. Dolayasıyla elindeki malzemenin kalitesine ve şartlara göre planlama yapmadığınız takdirde bu tür istenmeyen sonuçlarla karşılaşabiliyorsunuz” diye konuştu.
İran’ın 1979 yılından sonra hava kuvvetleri bazında istenilen noktaya gelemediğini de kaydeden Karakuş, “ 1979 yılında İran’da yönetime Humeyni’nin gelmesinin ardından Hava Kuvvetleri mensupları şah taraftarı olmakla suçlandı ve o dönem birçok pilot tasfiye edildi. Oysa o güne kadar İran pilotları ABD’de iyi bir eğitim alıyor, dünyadaki en son model F-4 başta olmak üzere o dönemin önemli uçaklarını uçurabiliyorlardı. İran ABD’den günün şartları içinde modern uçaklar ile hava kuvvetlerini desteklemişti. 1979 yılından sonra hava kuvvetleri mensupları tasfiye edilince bunun üzerine de İran-Irak savaşında ciddi anlamda 500 bin üzerinde askerini kaybedince İran özellikle hava kuvvetleri noktasında ciddi sorunlar yaşamaya başladı. O günlerde başlayan sorunları bugüne kadar bir türlü gideremediler. Gelinen noktada deneyimli helikopter ve hava pilotu açıklarının çok fazla olduğu da genel olarak anlaşılıyor. Böyle olunca bu tür zamanlarda deneyimli pilotların varlığı da önem kazanıyor. Bu aslında bütün dünya ülkelerinin üzerinde durması gereken bir konu olarak da karşımızda duruyor” ifadelerini kullandı.
Kazanın siyasi boyutlarının çok konuşulduğunu ancak bu konuda yorum yapmanın olaya açıklık getirmekte yetersiz kalacağını belirten Karakuş, şunları kaydetti: “ Elbette birçok siyasi yorum yapılıyor ama bunlar da yoruma açık konular. Helikopter kazasında Reisi ve yanındakilerin Türk dünyası ile ilişkileri geliştirmek isteyen bir ekip olması da ayrıca dikkat çekiyor. Son dönemde merhum Cumhurbaşkanı Reisi ve İran Dışişleri Bakanı Türkiye, Azerbaycan başta olmak üzere Türk dünyası ile ilişkileri geliştirmek için çaba sarf edenlerin başında geliyordu İran’da. Bunun yanı sıra heyette İran’da yaşayan Azerbaycan Türk’ü olanlar vardı. Sonuçta Türk dünyası ile ilişkileri geliştirmek isteyen bir siyasi kadro hayatını yitirmiş oldu. Öte yandan Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev’in izlediği rotayı bile izleseler bu kaza olmayabilirdi. Bu nedenle uçuş planlamasında hata yapılmış olması dikkat çekiyor.”
