İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) 1968 yılından bu yana yaptığı, Türkiye’nin ilk 500 şirketi arasına giren firmalarını değerlendirdiği İSO 500’ün 2022 yılına ilişkin sonuçları açıklandı.İSO 500’ün ilk üçüne giren firmalar TÜPRAŞ, Star Rafineri ve Ford Otomotiv oldu. Koç Holdingin üç büyük firması ilk 10 içinde yer aldı.2022 değerlendirmesi sonucu dev firmaların ihracat ve enflasyon sayesinde büyüdükleri görüldü. İlk 500’de yer alan firmaların satışları yüzde 119 oranında artarak 2022’de 4 trilyon 485 milyar liraya ulaştı.İSO 500’de ilk on içinde TÜPRAŞ, Star Rafineri ve Ford Otomotiv’den sonra sırasıyla İstanbul Altın Rafineri, Ereğli Demir ve Çelik, İskenderun Demir Çelik, Toyota Otomotiv, Arçelik, Oyak-Renault Otomobil ve Tofaş ilk 10’da yer aldı.Şimdi satır başlarıyla İSO 500’de yer alan firmaların durumunu değerlendirelim.- Listedeki yabancı sermayeli firma sayısı bir önceki yıla göre bir eksilişle 108’de kaldı. – 2014’te net katma değer içinde yüzde 57.5’lik pay alan çalışanların maaşları 2022’de yüzde 26.9’a kadar geriledi.- 2022’de 489 kuruluş kar ederken, 11 kuruluş zarar etti.- 2022’de fiyat artışlarıyla sürekli gündemde olan tütün ve alkollü içecekler sektörlerinde faaliyet gösteren firmalar listede bir hayli öne geçtiler. Bunların içinde Philip Morris, Türk Tuborg, Anadolu Efes büyük bir performans artış gösterdiler.- Kamu kuruluşları, Türk Şeker Fabrikaları 85, Türkiye Kömür işletmeleri 89, Çay-Kur 106. Sıraya geriledi. Et ve Süt Kurumu ise listede 92 sıra birden gerileyerek 406. sıraya düştü.- Araştırmaya göre, firmaların giderleri yüzde 32.6 oranında artarak, 209 milyar liradan 277 milyar liraya yükseldi. Finansman giderlerinin faaliyet karına oranı ise yüzde 61’den yüzde 41’e geriledi.- 2022’de öz kaynaklar 624 milyar liradan, 1.4 trilyon liraya şirketlerin toplam borçları da 105 trilyon liradan 205 trilyon liraya yükseldi.- Kısa vadeli borçların toplam borçlar içindeki payı yüzde 42.8’den yüzde 52.1’e yükseldi. Bu durum en son 2003 yılında yaşanan kriz döneminde görülmüştü.- İSO 500’de yer alan firmalar istihdama da yüzde 4.1 oranında katkıda bulundu. Yaklaşık 800 bin kişiye ulaşan çalışanlara ödenen maaş ve ücretlerde yüzde 86 oranında bir artış tespit edildi.- Listeye giren 500 firmanın 2022 yılı faaliyet karı yüzde 96 oranında artarak 342 milyar liradan 671 milyar liraya ulaştı. Ancak faaliyet karlılığı 2 puan düşerek yüzde 12.8’e geriledi.- Faiz, amortisman ve vergi öncesi karlılık oranı yüzde 100’e yakın bir artışla 808 milyar liraya yükselen firmaların satış karlılığı da binde 2 düşüşle yüzde 9.3’e indi.- Kabaca panel değerlendirme böyle ancak İSO Başkanı Erdal Bahçıvan’ın araştırma sonuçlarını değerlendirirken yaptığı tespitler çok önemli. İSO Başkanı “Sanayicilerin bir önceki yılı aradığına” ilişkin sözleri dikkat çekti. – İSO Başkanı Bahçıvan 2022’yi değerlendirirken 2023’e ilişkin beklentileri de şöyle özetledi: “Enflasyonla mücadelede önemli adımlar atılıyor. Enflasyonun yarattığı ciddi bir tahribat var ve tahribatın boyutları ne kadar yüksek olursa tadilatı da uzun ve sabırlı bir süreç gerektiriyor. OVP’nin uygulanması çok önemli. Bütün bu gerçeklerin ışığında 2023 sanayi performansının parlak olamayacağına dönük temkinlerimiz var. Gidişat 2022’yi arayacağımız bir 2023 ile iç içe olduğumuzu gösteriyor. Mevcut faiz oranlarıyla yatırımların devam etmesi ve başlaması mümkün değil.”Evet 2022’de enflasyon ve ihracattan kaynaklanan büyük bir ciro artışı yaşandı. Bir önceki yılı 500 sanayii kuruluşumuzun ciroları yüzde 119 oranında artarak 4 trilyon 485 milyar liraya ulaştı ama istihdama katkısı sadece yüzde 4.1 düzeyinde kaldı. Oysa bu ciro artışını gerçekleştirebilmek için çok daha yüksek bir istihdam ve çalışanlara ödenen maaş ve ücretlerdeki gerilemenin çok daha düşük olması gerekirdi. Ama ortaya çıkan veriler bize bunun tam tersini gösteriyor. Cirolar artarken istihdam aynı oranla artmıyor, çalışanların aldıkları pay her geçen yıl biraz daha geriliyor. Bu bize kayıt dışı istihdamın arttığını ve asgari ücretim altında ve asgari ücret düzeyinde çalışanların oranının yüzde 60’lara ulaştığını gösteriyor.Sonuç olarak İSO Başkanı Bahçıvan’ın dediği gibi 2023’te 2022’yi, 2024’te 2023’ü arayacağız.
